Brezilya’da sosyal medya hesabı “X” in kapatılması ile gözler Elon Musk ve Brezilya arasındaki ilişkilere çevrildi. Elon Musk’ın ticari projeleri ve ABD’nin Latin Amerika bölgesinde izlediği politikalar dikkate alındığında bu gerilimin kaçınılmaz olduğunu sanırım herkes anlayabilir.
Yazı: Bülent Yurtdaş
Yaşananlarla ilgili çok sayıda görüş ortaya konuyor. Kimilerine göre Musk ABD dış politikasının bir aparatı. Kimilerine göre de Brezilya Hükümeti iletişim özgürlüğünü kısıtlayarak antidemokratik uygulamalar yapıyor.
Her hafta “Brezilya Gündemi” programıyla birlikte olduğumuz ZoomyaTV’de de bu hafta Elon Musk ile Brezilya yönetimi arasında yaşananlar ilk sıraya oturdu. Konunun her yönüyle değerlendirilebilmesi amacıyla Brezilya’da yaşayan bir Türk olarak gelişmeleri bir yazı dizisiyle aktarmanın yararlı olacağını düşündüm ve görüşlerimi sizlerle paylaşmak istiyorum.
Olayların başladığı 29 Ağustos Perşembe gecesi, AYM üye hâkimi Alexandre de Moraes’in Elon Musk’ın sahibi olduğu “X”e Brezilya'da yasal temsilci ataması için verdiği süre sona erdi. Evet bu gelişme o ana kadar yaşanmakta olan gerilimi bir başka aşamaya taşıdı. Elon Musk sahibi olduğu platform aracılığı ile, Brezilya Anayasa Mahkemesi’nin aldığı hiçbir karara uymayacağını ve tanımayacağını belirterek, başta Anayasa Mahkemesi hâkimi Alexandre de Moraes olmak üzere Devlet Başkanı Lula’ya hakaret ederek tehditler savurdu.
Gün boyunca “X” üzerinden Moraes'e meydan okuyan ve onu rahatsız eden Elon Musk bir dizi gönderi yayınladı ve hatta sanki Brezilya'da bağımsız yargı yokmuş gibi yalanlarına bahane bulmak için akla hayale gelmeyecek saçmalıkların arkasına sığındı. Musk’ın büründüğü bu tarz ve hareketleri, dünya genelinde ve Brezilya dikkate alındığında yaptığı saçmalıklar ne ilk ne de son...
Musk, 6 Nisan'da “X” (eski adıyla Twitter) hesabından darbe girişimine katıldığından şüphelenilen profillerin engellenmesine ilişkin mahkeme kararlarına uymayacağını belirtmişti. Ertesi gün, Brezilya Anayasa Mahkemesi darbe girişimi ile ilgili yalan ve manipülasyon yaratan, halkı kin ve nefrete sevk eden, darbe girişimine yardım ve yataklık eden sosyal medyada yer alan trol ve dijital milislerin tespiti için başlatılan soruşturmaya dahil edildi.
Ayrıca Nisan ayı başında “X” (Twitter) çalışanlarının (şu anda sanki Moraes'in kararıymış gibi lanse ettiği) birbirleri arasında yapmış oldukları bir dizi e@posta yazışmalarını “Twitter Dosyaları” adı altında Alexandre de Moraes’i diktatörlükle ve kanunsuzlukla itham ederek açıkladı. Fakat Adalet ve Kamu Güvenliği Bakanlığı bünyesinde oluşturulan Dijital Haklar Sekreterliği Başkanı Avukat Estela Aranha iddiaların hepsini çürüttü. Gerçeğin önemi yoktu. Platformun milyarder sahibinin de bildiği gibi, sosyal ağların hızı ve manipülasyonu, özellikle aşırı sağcılar arasında her söylenene körü körüne inanma ve doğru kabul etme ideolojisi ile birleşince hakaret, aşağılama, yalan haber yayma, itibarsızlaştırma dayatmalarla ifade özgürlüğü elbisesi giydirilmeye, yanlış olan gerçekmiş algısı oluşturulmaya başlandı.
Musk’ın Dikkat Çeken Sağ Politik İlişkileri
Musk’ın çıkarları doğrultusunda hem ABD’de hem de Latin Amerika ülkeleri ve Brezilya’da sağ ve aşırı sağ politik organizasyonlarla dikkat çekici bir ilişkisi olduğu görülüyor.
21 Nisan'da yapılması planlanan “Bolsonarist” gösterinin öncesinde, Alexandre de Moraes'e meydan okumayı göze alamayan eski Devlet Başkanı Jair Bolsonaro, Elon Musk’tan yardım isteyerek onun sesinden yararlanarak mesnetsiz söylemleri için destek aradı. Bolsonaro konuşmasında Musk'ın bir "özgürlük efsanesi" olduğunu ifade etti. Milyarderden günler önce bir mitinge katılanlardan Elon Musk için alkış istedi. “Onların (Lula Hükümeti ve Moraes) istediği, sosyal medyanın kontrolüyle diktatörlüktür. Şimdi de amacı tüm dünyayı özgürleştirmek olan X’in sahibi dünyanın en zengin adamını suçluyorlar. O, hepimiz için özgürlüğü koruyan, demokrasimizin nereye gittiğini tüm delilleriyle gösterme cesaretine sahip bir kişi” dedi.
7 Eylül'de yapılması planlanan yeni bir Bolsonarist gösteriye yine birkaç gün kala Musk, Moraes'e, AYM'ye ve Brezilya yasalarına karşı çıkma stratejisini tekrarlıyor ve aşırılık yanlılarını başka bir kamusal eylem için harekete geçirme arayışını tekrarlıyor.
Hatırlanacağı üzere Musk temmuz ayında Cumhuriyetçi Donald Trump'ın ABD başkanlığı kampanyasına her ay 45 milyon USD bağışlayacağı açıklamıştı. Daha sonra Trump’ı X kanalındaki bir yayında, kucaklaşma ve iltifatların yer aldığı bir röportaja kabul etmişti.
Musk, Jair Bolsonaro aracılığıyla, bugün Brezilya'da en çok erişilen uydu geniş bant sektörünün ikinci büyük şirketi olan ve toplam abonelerin %37,6 sına sahip, Brezilya'nın uzak bölgelerinde yüksek hızda internete erişim vaat eden Starlink'i bu modaliteye kazandırmayı başardı.
Aslında Starlink ekipmanları, Roraima'daki Yanomami Yerli Topraklarında yasa dışı madencilik sahalarında organize suçların hayatını kolaylaştırmayı başardı. Bu yılın Mart ve Temmuz ayları arasında federal hükümet madencilerin elindeki 50 antene el koymuştu.
Musk aynı zamanda Arjantin Başkanı Javier Milei'nin de hayranı. Aşırıcı Milei ile yaptığı görüşmenin ardından iş adamlarına ülkeye yatırım yapmaları tavsiyesinde bulundu. Milei, karşılıklı hoş sohbetler sırasında milyardere, Nisan ayında Brezilya Anayasa Mahkemesine karşı yaşadığı çatışmada "yardım" teklifinde bulundu.
Bugün Twitter'ın sahibi ile uluslararası aşırı sağ arasında açık bir uyum söz konusu. Musk’ın bundan dolayı yaptığı mantıksız paylaşımlar ise milyarderin zarar etmesine de neden oluyor. Son yaşanan gelişmelerde X platformundan reklam verenlerin uzaklaştığı görülüyor. Reklam verenler platformun satın alınmasının ise bankalar için 2008 krizinden bu yana yapılan en kötü anlaşma olarak değerlendiriliyor. Yine de kendi sesini duyurma gücünü elde eden Musk kendisini ilgilendiren konulara yön verme olanağı sağlayan X için yaşananların özümsenmesi kolay sayılabilecek bir kayıp olarak görüyor.
Musk'ın duruşu ideolojik ama sadece bu değil. Profesör Yasmin Curzi de Mendonça, Mayıs ayında yayınlanan bir makalede "Musk sadece Brezilya'yı kullanmakla kalmıyor, aynı zamanda SpaceX'in uydu internet platformu Starlink'in genişletilmesiyle de ilgileniyor" şeklinde bir açıklamada bulundu.
Aşırılık, milyarderin düşünce ve davranışını yansıtıyor ama aynı zamanda bunun onun için her zaman bir iş olduğu ve öyle kalacağını da gösteriyor. Brezilya gibi ülkelerin egemenliğine yönelik saldırıları gibi…
Great article!